IAIDO
Iaido jest japońską odmianą szermierki prowadzonej przy użyciu miecza. Jest zarazem jedną z japońskich sztuk walki określanych wspólnym mianem budo.
Początki iaijutsu, znanej też pod nazwą battojutsu, jako realnej sztuki walki zaistniały wraz z wysubtelnieniem się sztuki wytwarzania mieczy, co stworzyło przesłanki rozwoju nowych błyskawicznych technik dobywania broni. Tradycja iaido, przekazywana z pokolenia na pokolenie szermierzy, swój największy rozwój zawdzięcza twórczym dokonaniom Hayashizaki Jinsuke Shigenobu, który około 400 lat temu stworzył pierwszą usystematyzowaną szkołę iaijutsu, wznosząc tę umiejętność na wyżyny pozwalające na uznanie jej za samodzielną sztukę walki. W późniejszym czasie rozwinęło się wiele różnych szkół, spośród których 25 przetrwało do dzisiaj.
W odróżnieniu od sztuki kendo, gdzie przeciwnicy stają naprzeciwko siebie, uzbrojeni w bambusowe miecze shinai, gdzie okoliczności szermierczego pojedynku (sposoby i miejsca ataku) są ściśle określone regulaminami, a zawodnicy są chronieni przez solidne protektory, iaido jest pojmowane jako sztuka walki prawdziwym mieczem z całą różnorodnością akcji zaczepnych możliwych do zastosowania przez potencjalnego, atakującego znienacka przeciwnika.
Iaido jest sztuką przewidywania ataku przeciwnika, obrony i własnego kontrataku. Opanowanie tej sztuki miało na celu skuteczną obronę przed nagłym atakiem z zaskoczenia, możliwą nawet wówczas, gdy atakowany zaabsorbowany był akurat wykonywaniem codziennych, pokojowych czynności, takich jak spacer, odpoczynek, rozmowa, spożywanie jedzenia itp. Skuteczność obrony w takiej sytuacji wymagała umiejętności operowania dystansem, wyczucia kierunku ataku przeciwnika, doskonałego opanowania chwytu własnej broni – oraz – połączenia wszystkich elementów pracy ciała i miecza w harmonijną całość, umożliwiającą nagłe wkroczenie w akcję przeciwnika w najodpowiedniejszym momencie.
Ostateczny cel opanowania sztuki iaido, nie miał jednak w swym założeniu wyłącznie skutecznego odparcia akcji przeciwnika przez zabicie go w rewanżu, zakładał natomiast takie psychiczne panowanie nad sytuacją, aby potencjalny agresor zrezygnował z zamierzonej akcji. Założenie to dobrze oddaje dawne określenie sztuki iaido, która była również nazywana saya-no-uchi, czyli „chwycenie pochwy miecza”, działanie mające na celu zachowanie pokoju bez konieczności jego dobywania.
Iaido jest nierozerwalnie związane z kendo, zwłaszcza dla tych, którzy pragną osiągnąć mistrzostwo w sztuce miecza.
Spośród wielu wartościowych szkół iaido (np. Muso Shiden Ryu, Muso Jikiden Eishin Ryu, Tamiya Ryu, Hoki Ryu itd.), opanowanie których uniemożliwiają tempo i warunki współczesnego życia, dla pożytku ćwiczących kendo opracowano formy zsyntetyzowane, oddające istotę iaido i pozwalające na zrozumienie podstawowych technik stosowanych w różnych szkołach. W 1968, a następnie w 1977 roku dwie komisje złożone z jedenastu mistrzów miecza stowarzyszonych w Zeń Nippon Kendo Renmei (Ali Japan Kendo Federation) połączyło podstawowe techniki różnych szkół w 7, a następnie w 10 form. Tych 10 kata zawiera 90 procent podstaw iaido. Jednakowoż zrozumienie najgłębszej istoty tej sztuki umożliwia dopiero intensywny trening starych szkół, w których prawdziwy duch iaido przejawia się w całej pełni.
JODO
Jodo jest japońską odmianą szermierki obronnej, prowadzonej przy użyciu kija. Jest zarazem jedną z japońskich sztuk walki określanych wspólnym mianem budo. Spośród wszystkich współcześnie uprawianych dyscyplin tkwiących korzeniami w sztukach bojowych bujutsu, to właśnie jodo posiada postać w zasadzie nie zmienioną względem swego pierwowzoru, czyli sztuki jojutsu.
Sztuka walki jojutsu powstała ponad 300 lat temu z połączenia najważniejszych technik kenjutsu (sztuki miecza), sojutsu (sztuki włóczni) i naginatajutsu (sztuki halabardy) i była stosowana w celach obronnych przez nie-samurajskie warstwy ludności. Ostrą broń zastąpiono kijem jo, wykonanym z twardego drewna o długości 128 cm i średnicy 2,4 cm. Z technik miecza adaptowano cięcia (utsu), pchnięcia (tsuki) wybrano spośród technik stosowanych w walce prostą włócznią, a ruchy zagarniające (harai) ze sztuki walki przy użyciu naginata.
Twórcą jojutsu był Muso Gonnosuke, wybitny przedstawiciel szkoły Tenshin Shoden Katori Shinto-ryu, który – wedle podań – po przegraniu walki na miecze z Miyamoto Musashim postanowił zrezygnować z używania ostrej, śmiercionośnej broni, wycofał się z życia świeckiego i po długim okresie medytacji i praktyk założył szkołę walki kijem pod nazwą Shindo Muso-ryu Jodo.
Obrona przy pomocy jo, wykonywana w postaci serii bloków oraz kombinacji pchnięć i uderzeń, okazała się bardzo skuteczna nawet jako obrona przeciw atakom wykonywanym mieczem. Głównym celem uderzeń i pchnięć w jodo jest splot słoneczny; innymi ważnymi celami są skroń, punkt między oczami oraz boki tułowia. Zasady i techniki tej szkoły uchodziły za niezwykle trudne do opanowania i przez wiele lat były nauczane w sposób potajemny.
Godnym uwagi aspektem sztuki jodo jest szybkość i częstotliwość z jaką operuje się kijem jo. Dzieje się tak dzięki założeniu, że jo – w teorii – nie posiada początku ani końca, co zwiększa liczbę możliwych kombinacji. W ten sposób sztuka jodo jest znakomitym sposobem rozwijania sprawności i zręczności, a jej praktykowanie jest także ćwiczeniem koncentracji umysłu i uczy gotowości do natychmiastowego działania.
Ćwiczenie jodo przynosi wiele korzyści. Filozofią tej sztuki walki jest danie przeciwnikowi „nauczki” bez potrzeby poważnego uszkadzania go. Stało się to powodem, dla którego zadecydowano, aby pod kierunkiem Takajiego Shimizu, 25 mistrza szkoły Shindo Muso-ryu, uczynić jodo dostępnym dla wielu ludzi.
W oryginalnym systemie jojutsu istnieją 64 formy kata i 12 podstawowych technik kihon. Z systemu tego rozwinięto 12 form i 12 technik, które wyrażają podstawowe zasady tej sztuki. Zestaw ten określany jest nazwą Zen Nippon Kendo Renmei Seitei Jodo Kata. Ustanowiono go w 1968 roku po 5 latach szczegółowych badań. Po opanowaniu podstawowych kata w stopniu mistrzowskim można pokusić się o studiowanie form starszych koryu.
Uderzenia i bloki stosowane w jodo ćwiczone są w formie kata. Strona atakująca używa drewnianego miecza bokken, a strona broniąca się – kija jo.
Obrona w jodo polega na stosowaniu:
- wyprzedzających ataków kijem na górne partie ciała przy użyciu:
- uderzenia prostego (honto-uchi)
- uderzenia odwrotnego (gyaku-uchi)
- różnego rodzaju odpowiedzi na ataki kierowane na górną część ciała:
- bloki (hiki-otoshi)
- odbicia połączone z pchnięciem (kaeshi-tsuki)
- odbicia odwrotne (gyakute-tsuki)
- proste pchnięcia (tsuke-hazushi)
- niskie obrotowe zasłony (maki-otoshi)
- naciski ciałem (kure-tsuke)
- pchnięcia ciałem (kure-hanashi)
- obrotowe ruchy ciała (tai-atari)
- oraz odpowiedzi na ataki kierowane na środkową część ciała:
- blokowanie ciosu na tułów i kontratak (do-harai-uchi)
- uniki i ataki obrotowe (tai-hazushi-uchi).
Osoby ćwiczące jodo zazwyczaj praktykują również inne sztuki budo. Najczęściej uprawiają iaido, kendo, judo i aikido.
Współzawodnictwo sportowe
Rokrocznie odbywają się międzynarodowe turnieje jodo. Oceniane jest wykonanie form kata w układzie obowiązkowym (ZNKR Seitei Jodo Kata).
Stopnie uczniowskie kyu i mistrzowskie dan
System nadawania stopni w jodo jest zbliżony do stosowanego w kendo i polega na zdawaniu egzaminów przed komisją złożoną z ekspertów jodo.
Opracowanie: K. Szczepara, 2000-10-24